Het Engelse spreekwoord "Some of my best friends never say a word to me" slaat de spijker op de kop wat betreft de relatie tussen mens en paard. En juist dit is herkenbaar voorveel paardenmensen. Men praat niet met elkaar maar spreekt op de een of andere manier toch dezelfde taal.

Wij als ruiter, menen te weten, wat onze vierbenige partners van ons willen. Als ze ons liefdevol aan de kant duwen, wat hun lievelingsvoer is en waarom ons paard liever in de voorste bak gereden wordt dan in de achterste. Maar weten we werkelijk altijd of het goed gaat met onze paarden, op dit moment, en of ze zich tevreden voelen of misschien toch stress ervaren?

Als ik, op dit moment, aan mijn paard denk, denk ik te weten wanneer het stress ervaart. Dit zijn bijvoorbeeld onregelmatige voedertijden, algemene onrust tijdens piekuren op stal, of een volle rijbak. Ik krijg meteen een beeld voor ogen hoe mijn paard zich gedraagt als het stress ervaart. Het slaat geërgerd met z’n staart, eet niet, gedraagt zich geïrriteerd ten opzichte van stalburen en ik merk een algemene spanning en verhoogde prikkelbaarheid.

Verschillende symptomen bij stress

Net zoals ons, de mens, slaat stress bij paarden op de maag. Het organisme van het paard gedraagt zich hetzelfde als een paard dat op de vlucht is. Om in een dergelijke stresssituatie de spieren van meer energie te voorzien, wordt het spijsverteringsysteem (tijdelijk) minder doorbloedt, met als gevolg een (tijdelijk vertraagd) verteringsproces. Omdat het paard echter 24/7 maagzuur produceert, kunnen deze zuren nu het maagslijmvlies irriteren en daarmee kom je tot de conclusie dat aanhoudende stress vaak resulteert in maagzweren.

Toch zijn er ook factoren, die onze paarden stress bezorgen, maar welke we misschien helemaal niet als zodoende kennen, laat staan herkennen dat ze onze paarden belasten?

Stress is niet altijd op het eerste gezicht te herkennen, omdat niet ieder paard dezelfde symptomen, zoals bijvoorbeeld mok of hoefbevangenheid, laat zien. De stressfactoren kunnen een totaal verschillende oorsprong hebben. Vaak is stress het gevolg van huisvesting, maar ook training, overvragen in algemene zijn of verhoogde sensibiliteit van het paard kunnen tot stress leiden.

Hoe herken ik of mijn paard stress ervaart?

Paarden reageren heel verschillend op stress. Terwijl ene paard in de aanval gaat, kan het zijn, dat het andere paard in dezelfde situatie verstart of vlucht. Tijdens het werken, bijvoorbeeld onder het zadel of aan de hand, is stress meestal makkelijker te herkennen, dan wanneer een paard op de weide of op stal staat.

Het ligt er bijvoorbeeld aan dat wij het paard dan bij ons in de buurt hebben en zo direct een gedragsverandering kunnen vaststellen. Indien het paard zich aanspant en aan ons klampt, de lippen verstrakt en gespannen ogen heeft, zeker indien het paard zich niet meer zo soepel laat rijden of permanent onder stroom lijkt te staan, met de staart zwiept en bij elke gelegenheid op explosie stand lijkt te staan.

Aan de andere kant heeft het een langdurigere en preciezere observatie nodig, om vast te stellen, of het paard door de omgeving en huisvesting gestrest raakt. Zeker omdat paarden die niet altijd ondubbelzinnig uiten en vaak hun gedrag aanpassen zodra hun eigenaar nadert.

Altijd weer hoort en leest men als getroffen paardeneigenaar van een maagzweer patiënt, dat de stressfactoren vermeden moeten worden. Problematisch wordt het echter, wanneer men niet weet, wat de oorzaken zijn, die het paard stress doen ervaren.

Daarom dient men de tijd te nemen, om uit te vinden, waarom het paard onder stress staat. Dat het paard door boxburen gestrest raakt valt meestal snel op, zeker wanneer het duidelijk afwerend gedrag vertoont.

Het kan de moeite waard zijn om uit te proberen en te testen, was jouw paard het beste doet. Desalniettemin zou je niet van stal naar stal moeten hopsen, om er na de vijfde stalwissel achter te komen dat er eigenlijk niks verandert.

Veel paardeneigenaren proberen, juist indien zich een stress gerelateerde situatie voordoet, hun paard(en) zo natuurlijk en stressvrij mogelijk te houden, om maagzweren tegen te gaan. Daarom wordt in zulke gevallen vaak voor groepshuisvesting in inloopstallen gekozen. Maar wat doet men, indien er weinig tot niks aan de toestand van het paard verandert? Of deze juist verslechterd?

Huisvesting heeft een grote invloed op de stressbeleving

Zo kan bijvoorbeeld een inloopstal op basis van groepshuisvesting het paard nog meer stress bezorgen, indien het zich niet prettig voelt bij de randorde. Dit kan zowel paarden die laag, maar ook hoog staan in de rangorde treffen.

We zouden onze paarden daarom ook tijd moeten geven om te landen, om te wennen en zich op een nieuwe situatie in te stellen. Vaak zijn wij het, die onze paarden door ons gedrag en bepaalde voorstellingen stress toebrengen. Ons beeld van een perfecte omgeving voor ons paard komt niet altijd overeen met de visie van ons paard.

Er zijn absoluut ook paarden die het prettiger vinden om in een box dan in een inloopstal met groepshuisvesting gehouden te worden. Of zelfs liever rustig op een paddock staan, dan in een hele kudde.

Stress overdragen

Wanneer wij gestrest zijn, zijn onze paarden het vaak ook. Wiens stress de oorzaak is van andermans stress blijft vaak onhelder. Helder is echter wel, dat stress zowel van paard op mens, als van mens op paard overgedragen kan worden.

Zo staan gespannen ruiters vaak naast gespannen paarden. En vaak betreft dit een neerwaartse spiraal. De ruiter van een gestrest paard bouwt meer en meer spanning op en draagt dit over op het paard, wat hierdoor tevens meer spanning opbouwt.

We zouden onszelf daarom altijd voor ogen moeten houden dat we in de omgang met onze paarden dienen te ontspannen. Onze alledaagse stress niet meer moeten nemen naar stal. Onze verwachtingen van het paard soms wat naar beneden moeten schroeven. En zo, weer een ontspannen, relaxed paard te hebben. Want dan loopt de communicatie tussen ruiter en paard ook weer lekker.

Meer over dit onderwerp

Interesseert het jou, waarom paarden gevoelig zijn voor stress? En wat je kunt doen om ze voor stressvolle situaties te behoeden? Lees dan op onze overzichtssite over het thema stress onder andere over de 5 vrijheden om stresstriggers te analyseren.