Paarden zijn indrukwekkende dieren, die echter vaak onder gevoelige maagproblemen kunnen lijden. De gezondheid van de paardenmaag is essentieel voor het welzijn en het prestatievermogen van onze geliefde viervoeters. Een onevenwichtig maag-darmkanaal kan niet alleen leiden tot maagzweren, maar ook tot ernstige gezondheidscomplicaties. In dit artikel duiken we diep in de wereld van maagbeschermers en lichten we toe hoe verschillende benaderingen, zoals maagbeschermers, maagzuurbuffers en maagzuurremmers, kunnen bijdragen aan het ondersteunen van de maaggezondheid van paarden.

Wanneer bij jouw paard maagzweren worden vastgesteld, wordt als therapie meestal eerst een maagzuurremmer (protonpompremmer), het alom bekende "omeprazol", ingezet. Uiterlijk na deze acute fase rijst de vraag hoe je de paardenmaag in de toekomst kunt beschermen. Hier komen de begrippen “maagbescherming”, “maagbeschermer”, “zuurbuffer” en “zuurremmer” steeds weer naar voren. Een stabiele bescherming van de maagwand, ondersteund door specifieke inhoudsstoffen, is essentieel om de gevoelige maagwand tegen zuren te beschermen en de regeneratie van het maagslijmvlies te bevorderen. Vooral bij stressgevoelige of reeds verzwakte paarden is het belangrijk om de beschermingsmechanismen door het geven van passende voeding te versterken.

Maar wat is eigenlijk de precieze definitie, oftewel waardoor laten de drie zich van elkaar onderscheiden en wanneer worden ze ingezet?

Waarom überhaupt maagbescherming voor paarden?

Paarden zijn vanwege hun bijzondere anatomie en fysiologie vatbaar voor maagproblemen. De maag van een paard is relatief klein en produceert continu maagzuur, dat idealiter door het bicarbonaat in het speeksel wordt uitgebalanceerd. In de natuur functioneert dit principe over het algemeen vrij goed. Het paard als “steppedier” is gewend, 24/7 telkens kleine hoeveelheden voeding op te nemen. Op deze manier van voedselopname is het spijsverteringskanaal van het paard nog steeds gebaseerd. Problemen ontstaan, wanneer de mens daarvan afwijkt of paarden, door o.a. onderliggende ziekten, stress of genetische afwijkingen, een nog gevoeligere maag ontwikkelen.

In zulke gevallen is de natuurlijke, eigen maagbescherming van het paard niet meer voldoende en moet ondersteund worden.

In het kort - de belangrijkste feiten

• Maagzuurblokkers: Correct: protonpompremmers. Ze stoppen de productie van maagzuur bijna volledig.

• Maagzuurbuffers: Bindt overtollige zuren in de paardenmaag, maar blokkeert de productie ervan niet. De kernfuncties van maagzuur voor de spijsvertering blijven behouden.

• Maagbescherming of maagbeschermer: Fungeert als een beschermende laag op het maagslijmvlies en beschermt het zo tegen direct contact met het maagzuur.

Om te begrijpen, welke aanpak wanneer veelbelovend is, moeten we de functie en werking van de paardenmaag begrijpen.

Maagzuur wordt in betrekking tot maagzweren vaak negatief geassocieerd, maar het is van vitaal belang! Het heeft de eigenschap om voedsel in de maag af te breken, zodat voedingsstoffen in de darmen benut kunnen worden. Bovendien wordt het kiemgehalte van het voer door het zuur gereduceerd. Het paard kan dus absoluut niet langdurig zonder maagzuur! Een overschot aan maagzuur kan jouw paard echter ook snel problemen bezorgen.

Wat gebeurt er in de paardenmaag?

De paardenmaag kan grofweg in twee gebieden verdeeld worden:

Klierloos - bovenste - deel van de maag

Het bovenste deel van de maag is met een klierloos slijmvlies bekleed, hier vindt microbiële afbraak plaats.

Klierachtig - onderste - deel van de maag

Een klierhoudend slijmvlies is in het onderste deel van de maag te vinden, hier worden het enzym pepsine en het maagzuur geproduceerd. Een dikke slijmvlieslaag beschermt de maag tegen de zelfvertering.

In beide gebieden, evenals aan de maaguitgang, kunnen maagzweren optreden. Vanwege de verschillende gesteldheid is de behandeling en preventie echter telkens verschillend.

Speeksel - natuurlijke maagzuurbuffer

In tegenstelling tot mensen produceren paarden 24 uur per dag maagzuur. De tegenhanger hiervan is speeksel, waarvan de productie wordt gestimuleerd door kauwen. Dit bevat veel bicarbonaat, een natuurlijke maagzuurbuffer. Idealiter zijn de speeksel- en maagzuurproductie in evenwicht.

De kauwactiviteit en daarmee de speekselproductie van paarden is afhankelijk van het voedermiddel. Bij het kauwen op 1 kg ruwvoer wordt tussen de 3-5 liter speeksel geproduceerd, bij krachtvoer slechts 1-1,5 liter.

Wanneer grote hoeveelheden aan weinig ingespeekselde krachtvoer opgenomen worden, kan het ertoe leiden dat het maagzuur en bicarbonaat zich niet meer in evenwicht bevinden. Hoe minder bicarbonaat in de maag terechtkomt, des te lager wordt de pH-waarde in de maag. Deze waarde geeft aan, hoe zuur (1-6), neutraal (7) of basisch (8-14) een substantie is. Tijdens de passagetijd zakt de pH-waarde van 6 naar 3, de maag wordt steeds “zuurder”.

Dit verklaart ook waarom lange eetpauzes of krachtvoergift vóór ruwvoer voor paarden zo problematisch zijn.

Beweging op een lege maag - opspattend maagzuur

Als her met een paard gewerkt op een lege maag, m.n. in draf en galop, kan het maagzuur "opspatten" en het klierloze, gevoelige slijmvlies raken.

Paarden met maagproblemen zijn vaak onhandelbaar tijdens het rijden. Het morsen van maagzuur is, indien er reeds maagzweren aanwezig zijn, extreem pijnlijk. Dit is letterlijk "zout in de wonde strooien".

Ook bij gezonde paarden moet dit opspatten vermeden worden, om irritatie en letsel aan het klierloze slijmvlies te voorkomen.

Hoe snel ontstaan maagproblemen?

Hyperaciditeit, d.w.z. een te hoge pH-waarde in de maag, kan al na 24-48 uur blijvende schade veroorzaken aan het gevoelige, klierloze slijmvlies van de maag. Dit leidt tot irritatie van het maagslijmvlies of zelfs tot maagzweren. De genezing hangt af van de ernst, de lokalisatie en de duur van de ziekte. Bovendien kan stress de bloedtoevoer naar het maagslijmvlies verminderen, waardoor de maagzuurproductie toeneemt. Een vicieuze cirkel.

Maagbescherming & maagbeschermers

Maagbeschermende preparaten, ook wel maagbeschermers genoemd, bedekken het maagslijmvlies als een film en vormen een beschermend schild tegen zuuraanvallen. Er is geen vermindering of buffering van maagzuur, maar het slijmvlies krijgt eigenlijk gewoon tijd om te herstellen. Deze preparaten bevorderen de bescherming van de gevoelige maagwand en ondersteunen de regeneratie van het maagslijmvlies.

Natuurlijke maagbescherming: lijnzaad

Gekookt lijnzaad is de klassieker onder de natuurlijke maagbeschermers. De slijmstoffen bekleden de maag en beschermen het slijmvlies.

Ook haver, dat vaak onterecht wordt afgeschilderd als veroorzaker van maagproblemen, bevat ook veel slijmstoffen.

Supplementen op basis van pectine zijn ook geschikt voor behandeling. Pectinen zijn celwandcbestanddelen die voorkomen in bietenpulp, tarwezemelen, rode bieten, appeldroesem evenals in fructaanarme grassen zoals timothee en roodzwenkgras. Naast pectine staat ook fosfolipide lecithine bekend als maagbeschermer. Het ondersteunt de natuurlijke beschermingsmechanismen van het maagslijmvlies.

Belangrijke inhoudsstoffen voor maagbescherming

Effectieve maagbescherming voor paarden is meestal gebaseerd op specifieke inhousstoffen, die het maagslijmvlies beschermen. Dit zijn vooral slijmstoffen zoals pectine, die een beschermende laag vormen op het maagslijmvlies. Antioxidanten en kruiden zoals ijslands mos kunnen ook een ontstekingsremmend effect hebben. Onverzadigde vetzuren ondersteunen de algemene gezondheid van het maagdarmkanaal.

Schlonzi - de populaire DIY maagbeschermer uit Duitsland

Oplettende lezers zullen de ingrediënten hierboven reeds herkend hebben. De in Duitsland zeer populaire, zelfgemaakte "Schlonzi" is een goede, natuurlijke maagbeschermer  die paardeneigenaren regelmatig vers kunnen bereiden.

Het basisrecept is gebaseerd op bietenpulp, havervlokken en olie (lijnzaadolie), maar bijna iedereen heeft zijn eigen favoriete recept. Gekookt lijnzaad is bijvoorbeeld een lekkere toevoeging.

Maagzuurbuffer

In tegenstelling tot een maagbeschermer werkt de maagzuurbuffer niet direct in op het maagslijmvlies, maar buffert het overtollige maagzuur nog voordat het het slijmvlies kan bereiken.

Maagzuurbuffers absorberen alleen het overtollige maagzuur. Ze blokkeren de zuurproductie echter niet. Dit betekent dat het voor de spijsvertering noodzakelijke maagzuur behouden blijft.

Er zijn basische, neutrale en zure oplossingen: zuurbuffers (antacida) zijn basische stoffen die maagzuur kunnen neutraliseren door de pH-waarde te verhogen.

Bicarbonaat - natuurlijk of als supplement 

Bicarbonaat (natriumwaterstofcarbonaat) uit het speeksel is een voorbeeld van een natuurlijke zuurbuffer. Bicarbonaat kan echter ook aan voer worden toegevoegd. Baking soda (een ingrediënt in bakpoeder) wordt hier vaak voor gebruikt. Er zijn echter ook talloze voedingssupplementen voor paarden op de markt die bicarbonaat bevatten.

Calciumcarbonaat uit rode algen - langdurige bufferwerking

Equine 74 Gastric behoort eveneens tot de maagzuurbuffers. Het bevat calciumcarbonaat, waarvan de oosprong een speciale rode alg is. Door de honingraatachtige structuur van de rode alg kan Equine 74 Gastric overtollig maagzuur absorberen als een spons.

Dit zorgt voor een meer uitgebalanceerd pH-niveau in de paardenmaag. Bovendien komt de voedselbrij niet oververzuurd in de darm terecht. Hierdoor komt de darmflora steeds meer in balans, waardoor de darmmicroben beter kunnen werken. Dit leidt meestal tot een verbeterde benutting van het volledige voer.

Goed om te weten: niet alle algen zijn hetzelfde, ook al klinken we allemaal erg vergelijkbaar. Er zijn belangrijke verschillen in de kwaliteit en in de werking. In ons artikel roodalgen voor paarden gaan we hier dieper op in. 

Hoe lang werkt een maagzuurbuffer?

Bicarbonaat heeft slechts een zeer beperkte werkingsduur. Het verblijft maar ongeveer een half uur in de paardenmaag. Equine 74 Gastric bereikt door zijn bijzondere samenstelling een werkingsduur tot wel 8 uur. Dit voedingssupplement moet daarom idealiter 's morgens en 's avonds worden gegeven om een langduriger buffereffect te bereiken.