Magnesium wordt bij het paard vaak alleen in verband gebracht met nervositeit (kalmerende werking) en spierspanningen (ontspanning van de spieren). In werkelijkheid is magnesium echter een essentieel mineraal dat betrokken is bij meer dan 300 stofwisselingsprocessen.

Magnesium is verantwoordelijk voor de functie van vele enzymen, voornamelijk in het spier- en zenuwweefsel. Magnesium is onmisbaar voor de energielevering, alsook de spierspanning en het is betrokken bij de opbouw van de botmassa en pezen. Ook heeft het een wezenlijke invloed op de kalmering van de zenuwen, omdat het de prikkelgeleiding remt. Zo heeft magnesium een positieve uitwerking op de stressreductie.

Als gevolg van een magnesiumtekort kunnen verschillende symptomen optreden, waaronder niet enkel spierspanningen en nervositeit, maar ook kolieken, angsttoestanden, hartproblemen en benauwdheid.

Het loont zich dus, dit sporenelement meer aandacht te schenken en de behoefte, evenals de tekenen van een magnesiumtekort te kennen.

Vooraf - de meest gestelde vragen 

Magnesiumbehoefte bij paarden - nog maar zelden gedekt door het ruwvoer

De gewone behoefte van het paard aan magnesium ligt bij ca. 10-13 g/dag. Echter leiden talrijke situaties tot een duidelijk verhoogde behoefte van 18-20 g/dag, bijvoorbeeld bij zogende merries, bij sportpaarden tijdens intensieve arbeid en bij jonge paarden tijdens de groei of tijdens het zadelmak maken. De behoefte stijgt echter ook op oudere leeftijd duidelijk, omdat paarden het magnesium uit het voer niet meer zo goed kunnen benutten als in jongere jaren.

Magnesiumgehalte in hooi 

Zeer goed hooi kan 1,7 g magnesium per kg bevatten. Gemiddeld wordt echter slechts ca. 0,8 g/kg bereikt. De exacte waarde is afhankelijk van de hooi-kwaliteit en zou in individuele gevallen via een hooi-analyse vastgesteld moeten worden.

Bij een gemiddelde hooi-opname van 12 kg/dag zou dat dus ca. 9,6 g magnesium zijn. Bij iets beter hooi misschien 12 g. Alleen bij zeer goed hooi zou tot 20,4 g/kg bereikt worden.

Bij een gemiddelde hooi-kwaliteit zou de magnesiumbehoefte van het paard dus net gedekt zijn, als het niet werkt en ook aan geen andere stress blootgesteld is.

Waarom de magnesiumvoorziening zo belangrijk is

Magnesium is geen “nice to have”, maar een centrale bouwstof en regulator in de stofwisseling van het paard. Als essentieel mineraal en een van de belangrijkste mineralen in het paardenlichaam is magnesium onmisbaar voor talrijke levensbelangrijke processen. Het zorgt ervoor dat:

• Enzymen ATP kunnen benutten, zodat er voldoende energie in de cellen beschikbar is. 

In het centrum van elke cel staat adenosinetrifosfaat (ATP), dat vaak als “energievaluta” van de cel wordt aangeduid. ATP slaat energie op in de bindingen tussen zijn fosfaatgroepen. Om echter enzymen überhaupt met ATP te laten werken – hetzij om spiercontracties te stimuleren, celbouwstenen op te bouwen of zenuwimpulsen te geleiden – moet ATP aan een magnesiumion (Mg²⁺) gebonden zijn.

• Spieren en zenuwen soepel functioneren, doordat het als tegenhanger van calcium fungeert.  

Eenvoudig uitgedrukt: calcium zorgt voor de contractie in spiercellen en voor de opwinding van de zenuwen. Magnesium als tegenhanger remt deze effecten af en maakt zo pas de ontspanning na contractie evenals de kalmering van de zenuwen mogelijk.

• Botten en kraakbeen gezond blijven, omdat het processen ondersteunt die botten opbouwen, botten stabiliseren en het kraakbeen de bufferfunctie mogelijk maken.

Ca. 60% van het magnesium is in de botten opgeslagen. 

• Stressreacties worden gedempt, doordat het de cortisolafgifte mede regelt en de overprikkelbaarheid van de zenuwen vermindert. 

Symptomen - Hoe uit een magnesiumtekort bij paarden zich? 

Aangezien magnesium bij zoveel processen in het paardenlichaam betrokken is, zijn er ook talrijke symptomen van een magnesiumtekort te vinden.

De meest voorkomende tekenen

Tot de meest voorkomende tekenen behoren werkweigering, lusteloosheid en een algemeen verminderde prestatiebereidheid, vooral bij sportpaarden. Gespannen spieren, spiertrekkingen of zelfs krampen wijzen op een verstoorde neuromusculaire prikkelgeleiding – magnesium is hier essentieel om een gereguleerde spierontspanning mogelijk te maken. Opgezwollen benen kunnen wijzen op doorbloedingsstoornissen, omdat magnesium ook de vaatspanning reguleert.

Zenuwen en organen 

In het zenuwstelsel uit een tekort zich vaak door nervositeit, overprikkelbaarheid en gebrek aan kalmte, vooral bij jonge, gevoelige of sportief belaste paarden. Ook hartritmestoornissen en ademhalingsproblemen tot zware ademhaling (dampigheid) kunnen optreden – een symptoomcomplex dat vaak duidelijk verbetert na gerichte magnesiumtoediening.

Stofwisseling

Daarnaast speelt magnesium een belangrijke rol in de stofwisseling, waardoor het ook relevant is voor paarden met EMS, Cushing of hoefbevangenheid: het verbetert de insulinegevoeligheid, stabiliseert de bloedsuikerspiegel en kan ontstekingsprocessen moduleren.

Spijsvertering

Ook spijsverteringsproblemen, maagkrampen of koliekachtige klachten kunnen indirect terug te voeren zijn op een verstoorde magnesiumvoorziening of op zijn minst door het magnesiumtekort versterkt worden. Magnesium beïnvloedt ook de darmspieren en alle spierstructuren die de spijsverteringsorganen omringen. Een tekort kan leiden tot onregelmatig mesten of constipatie, maar ook spanningskolieken komen vaak voor. De eerder genoemde hartproblemen kunnen tot circulatieproblemen leiden, die op hun beurt kolieken bevorderen.

Talrijke andere, onduidelijke klachten

Zelfs huidproblemen, zoals bij zomereczeem, kunnen door magnesiumtekort versterkt worden – hier bestaat vaak ook een verhoogde behoefte aan zink.

De complexiteit van de symptomen maakt duidelijk: een tekort aan magnesium treft niet alleen afzonderlijke orgaansystemen, maar kan het hele organisme uit balans brengen.

Des te belangrijker is het om bij onduidelijke klachten ook de magnesiumstatus in de gaten te houden – vooral wanneer meerdere van de genoemde symptomen gelijktijdig optreden.

Verhoogde magnesiumbehoefte in bepaalde levensfasen

De magnesiumbehoefte van een paard is niet statisch, maar stijgt in bepaalde levensfasen of bij bijzondere belastingen aanzienlijk. Vooral duidelijk is dit bij sportpaarden, die door spierarbeid en verhoogd zweten continu magnesium verliezen – want zweet bevat aanzienlijke hoeveelheden elektrolyten, waaronder ook magnesium.

Minder bekend is echter dat ook stresssituaties zoals verandering van stal, transport, rangordeconflicten of zelfs de geboorte bij merries de magnesiumbehoefte aanzienlijk verhogen. Bij stress wordt meer adrenaline en noradrenaline uitgescheiden – deze stresshormonen bevorderen een verhoogde vetverbranding (lipolyse). Daarbij ontstaan vrije vetzuren die een onomkeerbare binding met magnesiumionen aangaan. Dit gebonden magnesium staat het lichaam vervolgens niet meer voor zijn eigenlijke functies – zoals spier- en zenuwsturing – ter beschikking en wordt uiteindelijk uitgescheiden.

Ook jonge paarden in de groei, paarden in opleiding (bijv. tijdens het inrijden), zwaar belaste wedstrijdpaarden en drachtige of lacterende merries hebben een verhoogde behoefte, omdat bij hen celverdeling, spieropbouw of hormonale veranderingen bijzonder actief zijn – al deze processen hebben magnesiumafhankelijke enzymensystemen nodig.

Ook de behoefte bij oudere, weersgevoelige paarden mag niet worden onderschat: met toenemende leeftijd neemt het vermogen van het lichaam om magnesium uit het voer op te nemen af – vooral bij slechte tandgezondheid, verstoorde spijsvertering of suboptimale lever- en nierfunctie. Studies wijzen erop dat oudere paarden vaak latent ondervoed zijn, zelfs als de rantsoenberekening “voldoende” lijkt.

Conclusie: of het nu sport, stress, dracht of leeftijd betreft – er zijn talrijke situaties waarin de magnesiumbehoefte boven het normale niveau uitstijgt. Een aangepaste toevoer is in zulke fases cruciaal om tekorten en de gevolgen daarvan, zoals spierproblemen, nervositeit of stofwisselingsstoornissen, te voorkomen.

Interactie met andere voedingsstoffen - de wisselwerking in de mineralenbalans

Het belang van magnesium in de mineralenbalans van het paard gaat veel verder dan zijn afzonderlijke werking. Vooral in het samenspel met andere mineralen zoals calcium en fosfor blijkt hoe belangrijk een evenwichtige voeding is voor de gezondheid van het paard.

Magnesium en calcium staan in een nauwe wisselwerking: terwijl calcium zorgt voor de samentrekking van de spieren en de stevigheid van de botten, is magnesium verantwoordelijk voor de ontspanning van de spieren en de regulatie van de zenuwfuncties. Een magnesiumtekort kan daarom niet alleen tot spierproblemen leiden, maar ook de calcium- en fosforbalans verstoren.

Juist voor de stabiliteit van de botten en de prestaties van de spieren is de juiste verhouding van deze mineralen van doorslaggevend belang. Een teveel aan calcium – bijvoorbeeld door een onevenwichtige voeding – kan de magnesiumbehoefte van het paard bovendien verhogen en zo het risico op een magnesiumtekort vergroten. Ook vitamine D speelt een belangrijke rol, omdat het de opname van calcium en fosfor in het lichaam reguleert en daarmee indirect de magnesiumbehoefte beïnvloedt.

Een evenwichtige voeding, die alle noodzakelijke mineralen en vitamines in de juiste hoeveelheid en in de juiste verhouding bevat, is daarom van essentieel belang voor het dekken van de magnesiumbehoefte van het paard. Alleen zo kunnen de veelzijdige functies van magnesium in de stofwisseling optimaal worden ondersteund en kunnen tekorten worden vermeden. Paardeneigenaren moeten daarom niet alleen op het magnesiumgehalte in het voer letten, maar ook het totaalbeeld van de mineralenvoorziening in de gaten houden om de gezondheid en prestaties van hun paard op lange termijn te waarborgen.

Magnesiumtekort voorkomen - de juiste dosering

Idealiter zijn er actuele laboratoriumanalyses van je hooi beschikbaar. Dan kun je eenvoudig berekenen hoeveel magnesium al via het ruwvoer wordt geleverd en het resterende deel aanvullen met een hoogwaardig mineralenvoer of een apart magnesiumsupplement.

Zonder laboratoriumanalyse moet je het gehalte in het hooi schatten. Ga voor de zekerheid liever uit van iets lagere waarden; een lichte overdosering van magnesium is niet schadelijk voor het paard. Bij gemiddeld kwaliteitshooi gaan we uit van ongeveer 10 g/dag via het ruwvoer. Daarnaast kan er krachtvoer bijkomen (haver: 1,3 g magnesium/kg). Bij muesli of andere kant-en-klare voermengsels moeten er gegevens over het magnesiumgehalte beschikbaar zijn.

Meer over dit onderwerp

Op onze themapagina over voeding van paarden met maagproblemen vindt je veel meer informatie over paardenvoeding.

Paarden met maagproblemen hebben extra ondersteuning nodig. Het is belangrijk om te weten, welke voedermiddelen geschikt zijn voor jouw paard en welke beter vermeden kunnen worden.